Akademi Hastanesi Yönetim Kurulu Başkanı Kubilay Kırman’ın talimatıyla hastalarımızın bilinçlendirilmesi için hazırlanan bu içeriğimiz de Kadın Hastalıkları ve Doğum departmanı doktorlarımız sizler için ‘Ağrısız Doğum’ ile ilgili tüm bilmeniz gerekenleri derledi…

Doğum ağrılarının hissedilmemesi için, omuriliği çevreleyen ve dura mater adı verilen zarın etrafına lokal anestezik madde verilerek ağrı uyarılarının beyine ulaşmasının engellenmesi sonucunda ağrı duyusunun ortadan kaldırılması prensibine dayanan epidural anestezi ile normal doğum yaptırılmasına ağrısız doğum denir.

Epidural anestezi vücudun belirli bir bölgesindeki ağrı iletimini durduran bölgesel ya da lokal bir anestezi çeşididir. Burada Analjezi ve Anestezi kavramlarını birbirinden iyi ayırmak gerekir. Analjezi ‘ağrısızlık’, anestezi ise ‘duygusuzluk’ demektir. Normal doğum sırasında bel bölgesinden epidural yolla sağlanan analjezi, yani ağrının ortadan kaldırılması yeterli olurken sezaryen ile doğum sırasında epidural anestezi uygulamak gerekir. İşlem yönünden her iki vurgulama da aynıdır, fark sadece verilen ilaç dozlarındadır.

Doğum ağrılarının nedeni nedir?

Rahim kasılmaları, rahim kanalının açılması, bebeğin aşağıya doğru inişi ve doğum sırasındaki tıbbi girişimler; doğum ağrılarının asıl nedenidir. Bu bölgedeki sinirsel uyarıların beyine iletilmesi sonrasında ağrı hissi oluşur. Korku ve bilgisizlik bu ağrıların hissedilme yoğunluğunu daha da arttırabilir. Doğum ile ilgili eğitim alınmış olması, nefes alıp verme teknikleri ve doğumda nasıl ıkınılacağının öğrenilmesi, ağrıyı ortadan kaldırmasa da onunla başa çıkmayı öğretebilir. Doğum sırasında kendisini nelerin beklediğini bilen bilinçli bir anne adayı ağrıya karşı çok daha dirençli olabilmektedir.

Gerçekten tamamen ağrısız mıdır?

Tamamen ağrısız denemez. Çünkü epidural anestezi doğum ağrılarının en başında yapılırsa, doğumun olması için gerekli olan rahim ağzı açılması olmaz veya duraklar. Bu nedenle doğum ağrılarının nispeten daha hafif olduğu latent fazda yani rahim ağzında 4 cm. açıklık gelişene ve rahim ağzı silinmesi (efasman) denen yumuşama belli bir aşamaya gelene kadar epidural anesteziye başlanmaz. Zaten ağrıların şiddetlendiği aktif dönem 4 cm açıklık olduktan sonra başlar.

Ağrısız doğum için yapılan epidural anestezi uygulamasını hangi doktor yapar?

Epidural anestezi bir anestezi uzman doktoru yani anestezist ya da halk dilinde narkoz uzmanı tarafından uygulanır.

Epidural anestezi sezaryende ve diğer operasyonlarda kullanılır mı?

Evet. Doğum ağrısını kontrol altına almanın en etkili yöntemi olmakla birlikte yalnızca bu amaçla değil, bel seviyesi altında yapılan pek çok cerrahi girişimde epidural anestezi uygulanabilir.

Eğer bu bölgedeki hareketi sağlayan sinirler de baskılanırsa tam bir anestezi meydana gelir ve uygulama yapılan bölgenin altında kalan kısımda his ile birlikte hareket kabiliyeti de ortadan kalkar. Kişi bu durumda geçici süreyle bacaklarını hissedemez ve oynatamaz.

UYGULANAN İLAÇ DOZU

Sezaryen ve normal doğumda uygulanan doz farklıdır. Epidural anestezinin normal doğumda uygulanmasındaki amaç sadece ağrıyı gidermek olduğundan, epidural aralığa sezaryen ameliyatlarına göre daha az dozlarda anestezik ile birlikte güçlü ağrı kesici ilaçlarda verilebilir. Bu nedenle hareket kaybı olmaz, anne adayı ağrı duymadığı halde dokunmaları hissedebilir ve bacaklarını oynatabilir.

Lokal anesteziğin miktarı çok düşük tutularak anne adayının normal doğum eylemi sırasında yürüyebilmesi dahi sağlanabilir.

Normal doğumda epidural anestezinin avantajları nelerdir?

-Doğum ağrılarının giderilmesinde en etkili yöntemdir.
-Genel anesteziye göre riskinin daha azdır.
-Uygun zamanda uygulanırsa normal doğumun ilerlemesini hızlandırır.

Eğer normal doğum sırasında sezaryen gereksinimi olursa ek bir uygulamaya ihtiyaç kalmadan epidural anestezi ile ameliyat yapılabilir.

Doğum sırasında açılan epizyotomi kesisinin tamiri ağrısız bir şekilde yapılır.

Epidural anestezi nasıl uygulanır?

Anne adayı yan yatar ya da oturur durumda iken kateter denilen ince borunun takılacağı bel bölgesindeki alan önce antiseptik sıvılar ile temizlenir, sonra steril örtülerle örtülür.

Daha sonra kateterin gireceği bölüm küçük bir iğneyle uyuşturulur, ardından kateter ciltten bel bölgesindeki omurların arasına kadar itilerek dura zarı çevresindeki epidural aralığa yerleştirilir. Kateterin dışarıda kalan ucu bant yardımı ile hastanın sırtı boyunca sabitlenerek kayması engellenir. Böylelikle dışarıda kalan uçtan gerektiğinde enjektör yardımıyla ilave olarak lokal anestezik ilaç yapılabilir.

Epidural anestezinin etkinliği ne zaman başlar? Anesteziye ne kadar süre ile devam edilir?

Normal doğumda, kateter yerleştirilip ilacın verilmesinden yaklaşık 10-15 dakika sonra etki başlar. İlacın etkisi azalıp ağrı duyulmaya başladığında yukarıda da belirtildiği gibi ek dozlar verilebilir. Böylece doğumdan sonra epizyotomi tamirindede ek bir anesteziye gerek kalmaz.

Vajinal doğum ya da müdahaleli doğumdan hemen sonra, sezaryenden sonra ise genellikle 12-24 saat sonra uygulamaya son verilerek kateter çekilip çıkartılır.

Epidural anestezinin riskleri var mıdır? Bunları azaltmak için ne yapılır?

En sık görülen yan etki ani tansiyon düşmesidir. İşlemden hemen önce damar yolundan yaklaşık bir litre kadar sıvı hızlı bir şekilde verilerek damar yolunun dolması sağlanırsa bu risk azalır.

Ayrıca; işlemden sonra baş ağrısı, yetersiz anestezik madde verilmesine bağlı tek taraflı anestezi oluşması, kullanılan ilaçlara bağlı hafif derecede alerji ve cilt döküntüleri, enfeksiyon, nadiren ıkınma hissini ortadan kaldırarak doğum süresinin uzaması, işlem sonrası idrar yapmada geçici zorluklar gibi problemler olabilir.

 Epidural anestezinin (ağrısız doğum) uygulanmaması gereken durumlar nelerdir?

-Kanama bozukluğu

-Antikoagülan (pıhtılaşmayı önleyici) tedavi

-Uygulama bölgesinde enfeksiyon-yanık varlığı

-Anne adayının uygulamayı reddetmesi veya uyumsuz olması

SONUÇ OLARAK;

Doğum sancılarının giderilmesinde en etkili yoldur. Genel anesteziye göre riski daha azdır. Ayaklarda uyuşukluk ve ağırlık hissi olmaksızın doğum sancısını yok eder, hasta uygulamadan sonra yürüyebilir. Epidural analjezi hastayı sersemletmez, bağırsak hareketlerini durdurmaz, gaz çıkımını engellemez. Hem psikolojik rahatlama hem kas spazmının çözülmesiyle normal doğum şansını arttırır. Doğum stresinin çoğunu giderir, kaslarda gevşeme ve rahatlama sağlar. Hasta sancıları ağrı olarak değil, basınç ve kasılma olarak hisseder, anne adayı çıkım esnasında kasılmalara eş zamanlı ıkınarak doğuma katılabilir, doğumunu çabuklaştırabilir. Anne adayı, doğum sonrası yorgun, bitkin olmadığı için bebeğini çok daha çabuk kucağına alır ve hemen besleyebilir. Deneyimli uzmanların yaptığı epidural sonrası baş ağrısı (yüzde 1 civarı) çok enderdir. Olsa bile tedavisi mümkündür.